امیری (تَوری Tavri یا تَبَریTabari )
امیری یکی از مهم ترین آوازهای سرتاسر مازندران و یکی از ارکان موسیقی مازندران است. ساز (معمولا للـه‌وا) آواز و شعر امیری سیستم هماهنگی را تشکیل می دهند که اشعار امیر، ستون فقرات آن است. امیری بعد از نوروزخوانی، شاخص ترین نمونه های فرهنگ فولکلور می باشد که به صورت مشترک در میان همه اهالی البرز استفاده می شود و یکی از برجسته ترین وجوه مشترک فرهنگی در بین بسیاری از ساکنین البرز تلقی می شود[1].
اشعار این آواز به امیر پازواری نسبت داده می شود که بنا به اعتقاد بسیاری از خبرگان ادبیات در عهد صفویه می زیسته است. این آواز با نام تبری هم شناخته می شود[2].
یکی از لحن ها (مقام) اصلی و از رپرتوآر آوازی موسیقی مازندران است که بر پایه ی این مقام، تکه ها و قطعات دیگر مانند کیجاجان (ترانک ها یا ریزمقام ها) شکل گرفته است.
معمولا وزنِ شعرهای امیری دوازده هجایی است. در برخی از موارد تا شانزده هجایی نیز وجود دارد.
«دستهبندی های مختلف هجاها بدین گونه است:
نخست دوتایی، بعد سه تایی، بعد دوتایی، دوباره دوتایی و قسمت پایانی سه تایی است که اصلی ترین و محوری ترین وزنِ امیری می باشد. البته، گاه عدم شناخت خواننده و نداشتن تسلط، نظم این قاعده را درهم می ریزد.»[3]
مضامین اشعار امیری فلسلفی، اخلاقی و گاهی عاشقانه می باشد.
«آوازِ امیری به لحاظ ساختاری، دارای متر آزاد میباشد و محدوده ی صوتی آن از سه دانگ تجاوز نمی کند و مایگی آن با مایه های عشاق، قرچه، شاه ختایی و آغازِ شور هم خوانی دارد.»[4]
[1] - موسیقی مازندران، ص 74 تا 76.
[2] - موسیقی و زندگی موسیقایی در مازندران، صفحه 35، 36،37.
[3]- در جستجوی نغمههای گم شده، احمد محسنپور. ص 116
[4]- همان، ص 112.