طیار یزدان پناه لموکی پژوهشگر و نویسنده مازندرانی معتقد است:بنا بر نشانه ها و نمادهای به جا مانده از اقوام مازندران باستان گمان می رود جشن تیرماه سیزده یک جشن مختص مازندران بوده که بعدها وارد قوم آریایی شده است.
در تمام منابع از تیرماه سیزده به عنوان یک جشن باستانی ایرانی یاد شده اما نشانه هایی وجود دارد که می تواند این مدعا را نقض کند.
وی افزود: به عنوان مثال گاو در قوم کاسپی که همان مردمان مازندران باستان هستند جایگاه والایی داشته و طول عمر این قداست بنابر یافته هایی از پیکره هایی گاو در حوزه مازندران باستان به هزاره 5 قبل از میلاد می رسد حال آن که در عصر زردشت گاو برای آریایی ها جایگاه ارزشمندی یافته است.
یزدان پناه خاطرنشان کرد: سگ در فرهنگ مازندران باستان بسیار قداست داشته تا جایی که کیش سگ پرستی از هزاره 11قبل از میلاد وجود داشته است و براساس بده و بستان های فرهنگی بین قوم آریایی ها و کاسپی ها قداست سگ وارد قوم ایرانی شده است.
پژوهشگر و نویسنده مازندرانی معتقد است: اسب نیز به مانند گاو و سگ قبل از قوم آریایی در نزد مردمان مازندران باستان جایگاه ویژه داشته و مورد احترام بوده است.
یزدان پناه یادآور شد: سگ، اسب و گاو تاثیر بسیار در زندگی شبانی و کشاورزی مازندران داشته تا جایی که در هزاره 4و5 پیش از میلاد کشاورزی مازندران در اوج شکوفایی بوده و در هزاره اول با حضور در مازندران باستان با بده بستان های فرهنگی به این صنعت دست یافته اند.
وی اظهار کرد: تیرماه سیزده یک جشن باروری بوده و اکنون نیز تنها در مازندران اجرا می شود و به نظر می رسد این جشن با توجه به نشانه ها و نمادهایی که در خود دارد یک جشن ایرانی نبوده بلکه جشن مازندرانی است که بعدها با انتقال فرهنگ ها وارد آیین آریایی ها شده است.
منبع :ایسنا
