موسیقی عاشورایی و مداحی در محرم چه ویژگی‌هایی دارد؟ / نظر عسگری، توحیدی، فندرسکی، رضوان‌پور و وجدانی
غزاله سعادتی: پژوهشگران اعتقاد دارند موسیقی عاشورایی باید در شأن و منزلت امام حسین (ع) و اهل بیت باشد و مداحان آموزش ببینند تا هر نوع موسیقی به گوش مردم نرسد.
پیشینه سوگواری‌های ملی و مذهبی در ایران به درازای تاریخ است. از سوی دیگر، حماسه عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش در تاریخ اعتقادی شیعیان جهان به‌ویژه ایرانیان جایگاه بسیار مهم و رفیع دارد. از این رو آداب‌ورسوم عاشورایی و موسیقی آن از نمونه‌های برجسته موسیقی مذهبی کشورمان است.
به اعتقاد کارشناسان و صاحب‌نظران، موسیقی عاشورایی و مداحی که از زیرشاخه‌های آن است، بخش جدایی‌ناپذیر موسیقی سنتی ایران است و اجرای صحیح و مناسب آن موجب اعتلای موسیقی‌های آیینی می‌شود. درباره موسیقی مذهبی و به‌طور ویژه موسیقی عاشورایی و مداحی با حاتم عسگری، فؤاد توحیدی، عاصمه فندرسکی، متین رضوان‌پور، بهروز وجدانی پژوهشگران موسیقی گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
مداحان باید اطلاعات کافی داشته باشند
حاتم عسگری پژوهشگر درباره موسیقی مذهبی و مداحی گفت: مسئولین باید برنامه‌ریزی کنند تا کلاس‌هایی برای مداحان برگزار شود، زیرا بسیاری از این افراد اصلاً هنر این کار را ندارند. مداحان باید اطلاعات کافی در زمینه موسیقی مذهبی داشته باشند تا بتوانند موسیقی عاشورایی را اجرا کنند البته در چند سال اخیر اصلاً این موضوع برای مداحان مهم نیست و هر نوع موسیقی را که دوست داشته باشند با عنوان موسیقی عاشورایی اجرا می‌کنند.
این پژوهشگر افزود: بیشتر مداحان از اشعار سخیف استفاده می‌کنند در صورتی که باید از اشعاری استفاده شود که بیانگر رشادت و شهامت امام حسین (ع) باشد. موسیقی مذهبی باید در دستگاه‌های ایرانی اجرا شود زیرا مفهوم را به‌راحتی می‌رساند.
عسگری در پایان گفت: وظیفه مسئولین این است که به هر کسی اجازه مداحی ندهند بلکه فقط کسانی باید در این حوزه فعالیت کنند که حق مطلب را ادا می‌کنند.
باید به موسیقی مذهبی احترام بگذاریم
فؤاد توحیدی پژوهشگر با اشاره به ویژگی‌های موسیقی عاشورایی می‌گوید: این موسیقی باید در شأن و منزلت امام حسین (ع) و اهل بیت باشد و بیانگر شهامت آن‌ها باشد.
این پژوهشگر با تأکید بر این که همه‌جا باید به موسیقی مذهبی احترام بگذارند و این نوع موسیقی روی اصول اجرا شود، می‌گوید: اگر مداحان نمی‌توانند و آموزش کافی ندیدند بهتر است این کار را انجام ندهند زیرا باعث دل‌زدگی مردم از این نوع موسیقی می‌شود.
توحیدی درباره موسیقی عاشورایی در کرمان اعتقاد دارد: خوشبختانه مردم کرمان آداب‌ورسوم و موسیقی عاشورایی را به‌درستی اجرا می‌کنند و امیدوارم این روند همیشه ادامه یابد. کرمانی‌ها در ایام محرم و صفر از سازهای سرنا، دهل‌های قدیمی، نقاره، نی‌های محلی و …. استفاده می‌کنند. آن‌ها این نوع موسیقی را بر اساس مقام‌های موسیقی نواحی اجرا می‌کنند.
مراسم عزاداری ظهر عاشورا در حرم حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع)
مداحان در زمینه موسیقی عاشورایی آموزش ندیده‌اند
از سوی دیگر، عاصمه فندرسکی، پژوهشگر و مدیر موسسه آوای مهربانی می‌گوید: موسیقی مذهبی در کشور ما جایگاه ثابتی ندارد زیرا هر کسی همان‌طور که دوست دارد این نوع موسیقی را اجرا می‌کند.
به اعتقاد فندرسکی، مداحان امروزی هیچ شناختی نسبت به موسیقی عاشورایی ندارند زیرا اصلاً آموزشی در این زمینه ندیده‌اند.
این پژوهشگر می‌گوید: زمانی که مداحان برای موسیقی عاشورایی از موسیقی پاپ استفاده کردند من می‌دانستم که این کار سرانجام خوبی ندارد زیرا از موسیقی سنتی باید استفاده شود. مداحان باید از اشعار مناسب استفاده کنند زیرا در چند سال اخیر از اشعاری استفاده می‌شود که اصلاً در شأن موسیقی عاشورایی نیست.
فندرسکی خاطرنشان می‌کند: در موسیقی عاشورایی باید درباره رشادت، فداکاری و شخصیت امام حسین (ع) صحبت شود ولی به جای آن به توصیف صورت امامان می‌پردازند که این کار از پایه و اساس اشتباه است.
باید کاری کنیم موسیقی عاشورایی دوباره زنده شود
متین رضوان‌پور پژوهشگر درباره موسیقی مذهبی و بخصوص موسیقی عاشورایی می‌گوید: متأسفانه نمی‌توانیم موسیقی‌هایی که امروزه در ایام محرم و صفر اجرا می‌شود، موسیقی عاشورایی یا مذهبی بگوییم زیرا این نوع موسیقی‌ها بیان‌کننده مفهوم عاشورا نیستند.
رضوان‌پور اعتقاد دارد: مداحان باید با موسیقی‌دان‌ها مشورت کنند تا آن‌ها را راهنمایی کنند زیرا بسیاری از آن‌ها اصلاً اطلاعاتی در زمینه هنر موسیقی ندارند. مداحان فکر می‌کنند فقط باید از موسیقی پاپ استفاده کنند در صورتی که این دیدگاه کاملاً اشتباه است و باید از موسیقی سنتی در ایام محرم و صفر استفاده شود.
این پژوهشگر خاطرنشان می‌کند: موسیقی عاشورایی و اشعاری که در این ایام استفاده می‌شود کاملاً تحریف شده است و باید کاری کنیم این نوع موسیقی دوباره زنده شود زیرا حیف است این موسیقی از مسیر اصلی خود دور شود. موسیقی عاشورایی باید در دستگاه‌های ابوعطا، دشتی، چهارگاه، همایون و….. اجرا شود. پس بهتر است مداحان آموزش ببینند تا هر موسیقی به گوش مردم نرسد.
مداحان باید از اشعار فاخر استفاده کنند
بهروز وجدانی پژوهشگر درباره موسیقی عاشورایی می‌گوید: تا چند سال گذشته مردم با نواهای عاشورا ارتباط خوبی برقرار می‌کردند ولی چون از اشعار درستی استفاده نشد این نوع موسیقی از مسیر اصلی خود منحرف شد. امروزه بیشتر از موسیقی پاپ استفاده می‌کنند، در صورتی که برای موسیقی مذهبی باید از موسیقی سنتی استفاده شود و اشعاری انتخاب شود که مورد توجه عموم قرار گیرد.
این پژوهشگر ادامه می‌دهد: البته در شهرهای کوچک هنوز آداب‌ورسوم و سنت‌های خاص اجرا می‌شود و بیشتر از موسیقی‌های سنتی و محلی استفاده می‌کنند.
بهروز وجدانی درباره مداحی در ماه محرم می‌گوید: مداحان باید آموزش ببینند و از اشعار فاخر استفاده کنند. آن‌ها باید سررشته کافی در حوزه ادبیات و موسیقی داشته باشند تا بتوانند اصل مطلب را بیان کنند. بهتر است موسیقی مذهبی به‌درستی ارائه شود تا مردم بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند.
