منظومه‏های روایی تبری مجموعه‏ای از آثار فولکلوریک مازندران است که محمدرضا اسحاقی آن را بازخوانی کرده و توسط شرکت فرهنگی هنری نسیم مهرآوا در چندین آلبوم تهیه و تنظیم شده است. حماسی از مجموعه آوازهايي است که طبق آييني منحصر به فرد، سينه به سينه در طيِّ تاريخ، رسيده تا سينۀ اسحاقي و خنیاگرِ مازندران آن آوازها را به گوشِ مخاطبان موسیقی فولکلور می‏رساند. حماسی سومین آلبوم از این مجموعه است که پس از آلبوم‏های عاشقانه‏ها و آیینی، در زمستان 96 روانۀ بازار موسیقی شد. این آلبوم شامل قطعاتِ «عباس‏گالش»، «قمرناز»، «محمد جبه» است.

نشسته گرد رامینش برابر            به پیش رام گوسان نواگر
سرودی گفت گوسان نو اندیش      درو پوشید حال ویس و رامین
(فخرالدین اسعد گرگانی)

خنیااز ریشه (خونیاک) در زبان پهلوی و (هونواک) در اوستایی است که خود آن از دوقسمت – هو(نیک.خوش.زیبا)
به عنوان نمونه:هومن=نیک اندیش – خسرو = خوب نام – نواک (نوا – آوا)
هونواک – خونیاک – خنیا = خوش نوا ، خوش آهنگ

طبق تحقیقات فراوان اما نه چندان منسجم چند دهه ی اخیر تعاریف و تفاسیر زیادی در مورد پدیده ی گوسان ها و خنیاگری از ایران دوران باستان تا عصر حاضر انجام شده که متاسفانه تصویر روشنی از چگونگی و چرایی پیدایش این طبقه ی اجتماعی به دست نمی دهد. اساس خنیاگری روایت شفاهی _موسیقایی منظومه های : تاریخی ، حماسی ،مذهبی ،عاشقانه و ...با گویش و لحجه ی خاص همان منطقه می باشد.
موسیقی خنیایی در شرق مازندران به لحاظ سازی و آوازی تحت تاثیر موسیقی ترکمنی و خراسانی می باشد. دوتار و کمانچه و همچنین آواز هرایی از نشانه های این تاثیر هستند. تقریبا مشخص است که خنیاگران گدار در پیدایش و تطور این پدیده نقشی اساسی و تعیین کننده در شرق مازندران داشته اند.
غالب پژوهش های انجام شده در زمینه ی موسیقی روایی و خنیایی شرق مازندران تجزیه و تحلیل و آنالیز ساختار موسیقایی این پدیده بوده است که در جای خود امری لازم و شایسته است که به روش تحقیق و پژوهش جامع و کاملتری نیازمند است. اما پدیده ی خنیاگری دارای ساختار پچیده و چند وجهی می باشد که تنها یکی از وجوه آن صرف موسیقی است. به نظر نگارنده وجه مقدم آن به موسیقی روایت تاریخ شفاهی و مدل و فرم اجرایی آن میباشد که متاسفانه کمتر به آنها توجه شده است. مدل و فرمی از اجرای همزمان موسیقی و روایت تاریخ که میتواند موجب زایش فرمهای نمایشی ایرانی همچون نقالی و تعزیه و حتی به دلیل نگاه اسطوره ای به حوادث و رخدادهای تاریخی ، منتج به خلق آثاری چون شاهنامه شده باشد.
با بررسی دقیق تر اشعار منظومه های خنیاگران معاصر به روایتی بسیار صادقانه تر و قابل تأمل تر از تاریخ حکومتی دوران قاجار و پهلوی اول و دوم بر میخوریم . حتی با نگاهی گذرا به منظومه های فاطمه مسکین ، حیدر بک صنمبر ، درویش و منور ، ممد جوه ، طاعون ، توتون کاری و .... میتوان تصویری از آن دوران به لحاظ اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی ، نوع خوراک و پوشاک، سطح آگاهی عمومی، نوع کشاورزی و دامداری، سطح رفاه عمومی و .... به دست آورد، که این همان رسالت ارزشمند خنیاگران است. روایتی صادقانه از تاریخ و موسیقی به دور از زد و بندهای سیاسی که با زیرکی، حتی در عاشقانه ترین منظومه ها هم اشاره به اوضاع و احوال منطقه گنجانده شده است.
خنیاگر علاوه بر فراگیری همزمان تکنیک های سازی و آوازی از اساتید بومی، به مشق سیر سلوک عشق هم میپردازد،که گواه آن گزاردن همه عمر در این راه است و این راه را انجامی نیست جز "عشق"
خوش تر از دوران عشق ایام نیست بامداد عاشقان را شام نیست
مطربان رفتند و صوفی در سماع عشق را آغاز هست،انجام نیست
(سعدی)

سیاوش طالبی

{jamedia src="/images/audio/eshaghi/zelfeshe/paytakht.mp3" type="audio" mtype="mp3"title="پایتخت"}

استاد محمدرضا اسحاقی گرجی در 14 آبان سال 1326 در گرجی محله بهشهر به دنیا آمد. نوازندگی را در 11 سالگی زیر نظر استاد حسن علی‌پور، معروف به « حسن طبال » و با ساز تنبک آغاز کرد. روایت ها و قصه ها را از مادر آموخت که قصه سرایی زبردست بود. پس از مدتی نی چوپانی را امتحان کرد و سپس به دوتار روی آورد و همزمان در تعزیه خوانی ها نیز شرکت داشت.
استاد گرجی در مصاحبه ای ضمن توضیح روزهای آغاز فعالیتش در زمینه ی موسیقی، می‌گوید: « زمانی که به دوتار روی آوردم، این ساز در حال انقراض بود. همانطور که می دانید دو تار ساز نقالی ست و من تنها نقال باقی مانده از راویان و نقالان مازندران هستم. »
استاد گرجی در کنار دوتار نوازی و مقام خوانی، در ساختن سازهایی چون دو تار و کمانچه نیز ید طولایی دارد.
دو تار مازندرانی بیشتر در مناطق شرقی مازندران مانند بهشهر و به خصوص روستای گرجی محله نواخته می شود و تا ناحیه ی ترکمن صحرا امتداد یافته. از این رو دوتار مازندرانی با دوتار ترکمن و خراسانی قرابت دارد.
ترانه هایی که با دوتار مازندرانی نواخته می شوند بسیار اصیل هستند و در روزگار ما کمتر کسانی با آنها آشنایی دارند. در گذشته اما، استادان زیادی در زمینه ی مقام خوانی مازندرانی فعالیت داشته اند که از جمله ی آنها می توان به استاد « قدر کتولی » و استاد « نظام شکارچیان » اشاره کرد. در حال حاضر تنها استاد محمدرضا گرجی ست که میراث دار خنیاگران مازندرانی شاهنامه است.
استاد گرجی در سال 1365 گروه موسیقی « مشتاق حسن » را پایه گذاری کرد. این گروه از هفتمین جشنواره موسیقی فجر تا کنون، در تمامی دوره های این جشنواره شرکت داشته و بارها موفق به کسب مقام شده است. همچنین در سال 1390 این گروه در جشن نوروز ترکمنستان به عنوان سفیر فرهنگی مازندران شرکت کرده است.
استاد اسحاقی نیز شخصا در اولین جشنواره موسقی فجر و جشنواره هایی چون جشنواره‌ی موسیقی نواحی، ذکرالذاکرین، آیینه آواز، حماسه ای و ... شرکت داشته اند.